İşveren Zorunlu Yıllık İzin Uygulayabilir mi?

Yıllık ücretli izin, hem Anayasa hem de 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçiye tanınmış, devredilemez bir haktır. Bu hak, en az 1 yıl aynı işveren bünyesinde çalışan tüm işçilere tanınır ve işverenin bu hakkın kullandırılmasını sağlaması gerekir. Peki, işveren çalışanı zorunlu yıllık izne çıkarabilir mi? İşte yasal dayanakları ve uygulamadaki durum...

İşveren, İşçiyi Zorunlu Yıllık İzne Çıkarabilir mi?

Yıllık izin kullanımı konusunda İş Kanunu hem işçiye hem işverene çeşitli yükümlülükler ve haklar tanımaktadır. İşçi bu haktan kendi rızasıyla vazgeçemez (Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği Md. 9). Aynı şekilde işveren de bu hakkın kullanılmasını sağlamakla yükümlüdür.

İşçi izin kullanmak istemese dahi, işveren belirli koşullarda çalışanı yıllık izne gönderebilir. Ancak bu durumda işçinin lehine olan tarihlerin gözetilmesi, izin planlamasının işyerinin düzenini bozmayacak şekilde yapılması ve çalışanlar arasında ayrımcılık yapılmaması gerekir.

Yıllık İzin Talebi ve Tarih Belirleme

İşçi, yıllık izne çıkmak istediği tarihi en az bir ay önceden yazılı olarak işverene bildirmelidir. Bu talep genel olarak reddedilemez, ancak talep edilen tarih işveren tarafından işin sürekliliği veya diğer çalışanların izin planlarına göre değiştirilebilir.

Bununla birlikte, izin tarihlerinin belirlenmesinde keyfi uygulamalardan kaçınılmalı ve gerekçeler açıkça belirtilmelidir. Örneğin iş yoğunluğu, üretim planlaması veya ekip dengesine göre tarih değişikliği yapılabilir.

Alt İşveren – Asıl İşveren İlişkisi

Alt işveren ilişkisi olan iş yerlerinde, asıl işveren alt işverenin işçilerin izin haklarını koruyup korumadığını denetlemelidir. Ayrıca işverenin izin kayıt belgesi tutması zorunludur. (Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği Md. 6)

Toplu Yıllık İzin Uygulaması

İşverenler, özellikle yaz dönemlerinde (Nisan-Ekim arası), işçilerin tümünü veya bir bölümünü kapsayacak şekilde toplu yıllık izin uygulamasına gidebilir. Bu durumda işçilerin izne çıkış ve işe dönüş tarihleri önceden ilan edilir. (Yönetmelik Md. 10)

Ancak üretim araçlarının bakımı, temizlik gibi zorunlu nedenlerle bazı işçiler toplu izinden muaf tutulabilir. Bu durumda, o işçilerin yıllık izinleri daha sonra istedikleri tarihlerde kullandırılmalıdır. (Yönetmelik Md. 11)

Tüm Çalışanlara Eşit İzin Hakkı

Mevsimlik işçiler, kampanya çalışanları, çağrı üzerine çalışanlar ve kısmi süreli işçiler dahil olmak üzere tüm çalışanlar, yıllık izin hakkından eşit şekilde faydalanır. Sözleşme türü ya da çalışma biçimi, yıllık izin uygulamasında farklılık yaratamaz.

Geçici iş ilişkilerinde ise, sözleşmede aksine bir hüküm yoksa yine Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği geçerli olur. (Resmî Gazete: 03.03.2004 - Sayı: 25391)

Yıllık İzin Süresine Denk Gelen Tatiller

Yıllık izin süresine denk gelen resmî tatil, hafta sonu ya da bayram günleri, izin süresinden düşülemez. Ayrıca işçinin işten ayrılış sürecinde verilen iş arama izinleri de yıllık izinden mahsup edilemez.

Eğer işçi çalıştığı süre boyunca kullanmadığı yıllık izin hakkına sahipse, bu hak ücretiyle birlikte ödenmek zorundadır ve çıkış bordrosuna dahil edilir.

İzin Kurulu Oluşturulması Zorunluluğu

100’den fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, işvereni temsilen 1 ve işçileri temsilen 2 kişiden oluşan izin kurulu kurulması zorunludur. Bu kurul her 2 yılda bir seçilir ve izin planlamalarında aktif rol oynar. Kurulun ihtiyaç duyduğu alan ve araçlar işveren tarafından sağlanmalıdır.

Ücretsiz İzin Farkı: İşveren Zorlayamaz

Yukarıda sayılan yıllık ücretli izin uygulamalarının aksine, ücretsiz izin için durum farklıdır. İşveren işçiyi ücretsiz izne çıkmaya zorlayamaz. Ücretsiz izin yalnızca işçinin açık rızasıyla mümkündür. Aksi hâlde, işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir.