Meslek hastalığı, belirli bir iş veya meslekle doğrudan ilişkili olarak gelişen sağlık sorunlarını tanımlar. Bu tür hastalıklar, genellikle çalışanların maruz kaldığı fiziksel, kimyasal, biyolojik veya psikososyal etkenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Meslek hastalıkları, uzun süreli maruziyet sonucu zamanla gelişebilir ve bazen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İşyerinde karşılaşılan tehlikeler ve bu tehlikelerin etkileri, çalışanların sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyebilir. Sizler için Meslek Hastalığı Grupları Nelerdir? Sizler için mini bir rehber hazırladık.

Kimyasal Hastalıklar
Fiziksel Hastalıklar
Biyolojik Hastalıklar
Toz Hastalıkları
Psikososyal Hastalıklar
Üst Ekstremite Hastalıkları
Bel Hastalıkları
Üriner Sistem Hastalıkları
Üreme Sistemi Hastalıkları
Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları

Meslek Hastalığı Grupları

Meslek hastalıkları, çeşitli etkenlere göre farklı gruplara ayrılabilir. Aşağıda, bu gruplar ve ilgili hastalıkların detaylı açıklamaları yer almaktadır:

1. Kimyasal Hastalıklar

Kimyasal etkenlere maruz kalmanın sonucunda ortaya çıkan hastalıklardır. Bu grup, çeşitli maddelerin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini içerir:

Metaller ve Metalsiler:
- Kurşun: Sinir sistemi ve böbreklerde hasara yol açabilir.
- Cıva: Sinir sistemi, böbrekler ve akciğerlerde zarara neden olabilir.
Gazlar:
- Amonyak: Solunum yollarında tahrişe yol açabilir.
- Klor: Akciğerlerde hasar ve solunum sorunları oluşturabilir.
Çözücüler:
- Aseton: Ciltte kuruluk ve tahrişe neden olabilir.
- Benzin: Sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.
Asit ve Alkali Maddeler:
- Sülfürik Asit: Cilt ve gözlerde yanıklara yol açabilir.
- Sodyum Hidroksit: Ciltte ve solunum yollarında tahrişe neden olabilir.
Pestisitler: Tarım sektöründe kullanılan kimyasallar, çeşitli kanser türlerine ve sinir sistemi sorunlarına yol açabilir.

2. Fiziksel Hastalıklar

Fiziksel etkenler, sağlık sorunlarını doğrudan etkileyen faktörlerdir. Bu grup, gürültüden yüksek basınca kadar çeşitli etkenleri içerir:

Gürültü: Uzun süreli yüksek ses maruziyeti, işitme kaybı ve stres gibi sorunlara yol açabilir.
Titreşim: Titreşimli aletlerin kullanımı, el ve kol sendromu (HAVS) gibi sorunlara neden olabilir.
Termal Konfor: Aşırı sıcak veya soğuk ortamlarda çalışma, vücut ısısında dengesizliklere yol açabilir.
Aydınlatma: Yetersiz veya aşırı aydınlatma, göz yorgunluğu ve baş ağrısı gibi sorunlara neden olabilir.
İyonize ve İyonize Olmayan Işınlar: Radyasyon maruziyeti, kanser gibi ciddi hastalıklara yol açabilir.
Alçak ve Yüksek Basınç: Basınç değişimlerine bağlı olarak sağlık sorunları (barotravma gibi) gelişebilir.

3. Biyolojik Hastalıklar

Biyolojik etkenlerin neden olduğu sağlık sorunlarıdır. Genellikle bakteriler, virüsler ve parazitlerden kaynaklanır:

Şarbon: Bakteriyel bir enfeksiyon olup, çiftçiler, kasaplar ve veterinerlerde sık görülür.
Tüberküloz: Bakteriyel bir enfeksiyon olup, sağlık çalışanları ve çiftçiler arasında yaygındır.
Bruselloz: Besiciler ve sütçüler arasında sık görülür ve bakteriyel bir enfeksiyondur.
Salmonellozis: Aşçılar ve mezbaha çalışanları arasında yaygın olan bakteriyel bir hastalıktır.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Viral bir enfeksiyon olup, çiftçiler ve besicilerde sık görülür.
Kedi Tırmığı Hastalığı: Bakteriyel bir enfeksiyon olup, veterinerler ve evcil hayvan sahiplerinde görülür.
Kuduz: Veterinerler ve çiftçilerde sık görülen viral bir hastalıktır.
Hepatit B: Sağlık çalışanları ve berberlerde yaygın olan viral bir enfeksiyondur.

4. Toz Hastalıkları

Toz maruziyeti, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Tozlar, kimyasal ve biyolojik özelliklerine göre sınıflandırılabilir:

Kimyasal Yapılı Tozlar:
- Organik Tozlar: Pamuk, gübre ve mantar sporları.
- İnorganik Tozlar: Demir, dökümhane tozları ve asbest.
Biyolojik Yapılı Tozlar:
- İnert Tozlar: Zararsız tozlar.
- Toksik Tozlar: Sağlık üzerinde olumsuz etkileri olan tozlar.
- Alerjik Tozlar: Alerjik reaksiyonlara neden olabilen tozlar.
- Fibrojenik Tozlar: Akciğer dokusunu etkileyen tozlar.
- Kanserojen Tozlar: Kanser gelişimine yol açabilen tozlar.

Önemli Not: Toza bağlı akciğer hastalığının meydana gelmesi bakımından en kısa maruziyet süresi 3 yıldır; çoğu zaman hastalık 10 yıl ve daha uzun süreli etkilenmenin sonunda ortaya çıkar.

5. Psikososyal Hastalıklar

Çalışma ortamındaki psikososyal faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan hastalıklardır. Bu gruptaki etkenler arasında:

Stres: Uzun süreli stres, iş tatminsizliği ve tükenmişliğe neden olabilir.
Tükenmişlik: Uzun süreli aşırı iş yükü veya duygusal yüklenme sonucu ortaya çıkan durumdur.
İş Tatminsizliği: Çalışanların işlerinden memnun olmaması, mental sağlık sorunlarına yol açabilir.

6. Üst Ekstremite Hastalıkları

Üst ekstremite hastalıkları, boyun, omuz, dirsek, el ve el bileği bölgelerinde görülen rahatsızlıkları kapsar. Bu hastalıklar, özellikle tekrarlayan hareketler, yanlış duruş, sürekli ağır yük kaldırma gibi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bazı mesleklerde, işin doğası gereği vücudun belirli bölgeleri sürekli zorlanabilir. Aşağıda en yaygın üst ekstremite hastalıkları ve bu hastalıklara neden olabilecek iş türleri listelenmiştir:

1. Karpal Tünel Sendromu

Karpal tünel sendromu, el bileğindeki median sinirin sıkışması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Uzun süreli bilek zorlanmaları bu hastalığı tetikleyebilir.

Neden Olan İşler: Taşlama, zımparalama, cilalama, montaj, müzik aletleri çalma, cerrahi, paketleme, temizlik işleri, yer döşeme, tuğla kesimi, çekiç kullanma.

2. Lateral Epikondilit (Tenisçi Dirseği)

Dirsek ekleminde oluşan bu rahatsızlık, sürekli tekrarlayan el ve kol hareketlerinden kaynaklanır. Özellikle dirsek bölgesine aşırı yüklenme, hastalığın en büyük nedenidir.

Neden Olan İşler: Tenis, bowling, çekiç ve tornavida kullanma, küçük parça montajı, et kesme, müzik aletleri çalma.

3. Boyun Gerilmesi Sendromu

Boyun bölgesindeki kasların sürekli gerilmesi sonucu oluşan bu rahatsızlık, genellikle ağır yük taşıma veya boynu uzun süre sabit tutma ile ilişkilidir.

Neden Olan İşler: Yük taşıma, montaj, paketleme.

4. Pronator Teres Sendromu

Bu sendrom, ön kolun pronator teres kasının median sinire baskı yapması sonucu oluşur. Özellikle el ve bilek ile yapılan zorlayıcı işlerde ortaya çıkar.

Neden Olan İşler: Lehimleme, cilalama, taşlama, parlatma, kumlama.

5. Radiyal Tünel Sendromu

Radiyal sinirin sıkışması sonucu oluşan bu rahatsızlık, özellikle el aletleri kullanan kişilerde yaygındır.

Neden Olan İşler: El aletleri kullanımı.

6. Omuz Tendiniti (Rotator Kılıf Sendromu)

Omuz bölgesinde bulunan kasların zorlanması sonucu oluşan bu rahatsızlık, özellikle baş üstü çalışma gerektiren işlerde görülür.

Neden Olan İşler: Zımbalama, tavan montajı, tavan kaynağı, tavan boyama, oto tamiri, paketleme, depolama, inşaat, postacılık.

7. Tetikçi Parmak

El aletlerinin sık kullanıldığı işlerde, parmak eklemlerinde sertleşme ve şişlik meydana gelir. Özellikle işaret parmağının sürekli zorlandığı işlerde görülür.

Neden Olan İşler: El aletleri kullanımı, çekiç veya pense ile çalışmak.

8. Guyon Tüneli Sendromu

El bileğinde bulunan Guyon kanalının sıkışması sonucu oluşur. Özellikle el bileği hareketlerinin sık olduğu işlerde görülür.

Neden Olan İşler: Müzik aletleri çalma, marangozluk, tuğla örme, çekiç kullanma.

9. Beyaz Parmak Sendromu

Vibrasyonlu aletlerin uzun süreli kullanımı, kan damarlarına zarar vererek beyaz parmak sendromuna yol açabilir.

Neden Olan İşler: Zincir testere, havalı çekiç, titreşimli aletler kullanımı, kumlama ve püskürtme işlemleri; özellikle soğuk ortamlarda çalışma.

10. Dirsek Tendiniti

Dirsek ekleminde oluşan bu hastalık, tekrarlayan dirsek hareketlerinden kaynaklanır.

Neden Olan İşler: Zımbalama, montaj, kablolama, paketleme, pense kullanma.

11. De Quervain Tenosinovit Sendromu

Bu sendrom, başparmak tendonlarının iltihaplanması sonucu ortaya çıkar. Özellikle başparmak ve bileği zorlayan işler bu duruma yol açabilir.

Neden Olan İşler: Polisaj, parlatma, kumlama, taşlama, baskı işleri, cerrahi, vidalama, sıkma, testere, pense kullanma.

7.Bel Hastalıkları

Bel hastalıkları, çalışma sırasında yapılan yanlış hareketler ve uzun süreli fiziksel zorlanmalar sonucunda ortaya çıkar. Özellikle sürekli ağır kaldırma, eğilme ve tekrarlayan hareketler belde aşırı yüklenmeye neden olabilir. Bel hastalıklarına yol açan başlıca iş faktörleri şunlardır:

Elle taşıma ve kaldırma işleri.
Gövdeyi eğme ve bükme hareketleri.
Vibrasyonlu aletlerle çalışmak.
Sabit çalışma pozisyonunda uzun süre kalmak.
Tekrarlayan hareketler.

Mesleki sinir sistemi hastalıkları, genellikle kimyasal maddelere uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanır. Sinir sistemi, özellikle ağır metaller, çözücüler ve pestisitler gibi kimyasallarla çalışıldığında zarar görebilir. Bu tür hastalıklara neden olan başlıca sektörler:

Polimer üretimi
Tarım sektörü (pestisit kullanımı)
Boya sanayi
Demir çelik sanayi

Alınacak Önlemler:

Etkili havalandırma sistemleri kurulmalı.
Kapalı sistemler kullanılmalı.
Ortam düzenli olarak kontrol edilmeli.
Kişisel koruyucu donanımlar sağlanmalı.

8- Üriner Sistem Hastalıkları

Fiziksel ve kimyasal maruziyetler, üriner sistem hastalıklarına yol açabilir. Bu tür rahatsızlıklar genellikle toksik kimyasallara uzun süre maruz kalan çalışanlarda görülür.

Alınacak Önlemler:

Kimyasal tehlikelerin belirlenmesi.
Havalandırma sistemlerinin iyileştirilmesi.
Yerine koyma veya alternatif maddelerin kullanılması.
Erken tanı için düzenli sağlık muayeneleri yapılması.

9- Üreme Sistemi Hastalıkları

Üreme sistemine zarar veren kimyasal maddeler ve radyasyon gibi faktörler, meslek hastalıkları arasında giderek daha fazla araştırılmaktadır. Hem erkek hem de kadın üreme sistemi, zararlı çevresel etkenlerden olumsuz etkilenebilir.

Risk Yaratabilecek Faktörler:

Kimyasal çözücüler ve atık maddeler.
Tarımda kullanılan pestisitler.
İyonize ve iyonize olmayan radyasyon.
Aşırı fiziksel iş yükü ve duruşsal problemler.

10- Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları, genellikle havadaki toz ve kimyasal maddelere maruz kalmaktan kaynaklanır. Özellikle madencilik, inşaat ve tekstil sektörlerinde çalışanlar bu tür hastalıklara yatkındır.

Sık Görülen Mesleki Akciğer Hastalıkları:

Asbestozis
Silikozis
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
Mesleki astım

Riskli Sektörler:

Maden ocakları
Yol ve baraj yapımı
Tekstil sanayi
Sigara üretimi

Sonuç

Meslek hastalıkları, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem taşır. Çalışanların bu hastalıklara karşı korunması, işverenlerin sorumluluğundadır. İşyerlerinde alınacak önlemler, çalışanların sağlığını korumak ve meslek hastalıklarının önüne geçmek için kritik öneme sahiptir. Eğitim, uygun koruyucu donanım kullanımı ve düzenli sağlık kontrolleri, meslek hastalıklarının önlenmesinde etkili stratejilerdir.